KOŚCIÓŁ EWNGIELICKO-AUGSBURSKI W OLSZTYNKU

Dawny kościół ewangelicko – augsburski w Olsztynku 

Gotycki z XIV w., odbudowany w stylu barokowym w 1691 r., z wieżą z zbudowaną w 1796 r. W czasie II wojny światowej wypalony, a w latach 1974 – 1977 odbudowany i adaptowany na cele kulturalne. Obecnie galeria sztuki Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku.     Jedną z najstarszych budowli murowanych w Olsztynku, kościół, zbudowano prawdopodobnie około 1350 roku, sytuując go w północno-zachodniej części Starego Miasta. Świątynia była skromna, jednonawowa wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 31 m x 11 m. Fundamenty z polnego kamienia na zaprawie wapiennej o grubości od 120 cm do 250 cm dawały solidną podstawę. Na nich powstały mury z kamienia polnego w dolnych partiach i cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej w górnych. Grubość muru wahała się od 110 cm do 230 cm.
            Dawny wygląd budowli odbiegał w sposób zasadniczy od dzisiejszego. Był to kościół w stylu neogotyckim, wysoki, kryty dachówką, z bardzo wysoką wieżą dominującą nad miastem; wieżę wieńczył spiczasty dach z metalową chorągiewką na szczycie. Pełnił także funkcje obronne dzięki kamiennemu murowi odgradzającemu od miasta. Wraz z murami zamkowymi stanowił przez prawie sto lat fortecę zabezpieczającą mieszkańców przed niespodziewanym napadem wrogów.
            Ogromny pożar z 30 października 1685 roku strawił niemal całe miasto, w tym również kościół, który już nigdy nie odzyskał pierwotnego wyglądu. W latach 1690-1691 odremontowano spaloną świątynie, ale bez wieży. W 1710 roku zbudowano na osi obiektu od strony północno-zachodniej wieżę, którą wkrótce musiano rozebrać, gdyż groziła zawaleniem. Obecna, zbudowana z cegły w 1796 roku, uzyskała już renesansową fasadę. Drugi raz kościół uległ zniszczeniu podczas pożaru miasta w 1804 roku. Nie wiadomo, jak duże były to straty. Dopiero w 1880 roku zainstalowano hełm wieńczący wieżę, a na jego szczycie umieszczono chorągiewkę z wizerunkiem rycerza w zbroi i syreny. Na wieży zamieszczono także dwa dzwony.
W 1914 roku w trakcie walk z wojskami rosyjskimi sklepienie świątyni uległo zniszczeniu. Po wojnie nazwę główną przykryto wysokim dachem o konstrukcji drewnianej. W 1933 roku dokonano gruntownej renowacji, połączonej z przebudową wschodniej części oraz zmianą wystroju wnętrza. W 1945 roku po wkroczeniu do Olsztynka żołnierzy radzieckich kościół ewangelicki został rozmyślnie podpalony. Spłonęło całe wnętrze oraz dach, również górna część wieży uległa zniszczeniu; ze spalonych konstrukcji spadły dzwony kościelne. Po wojnie przed długie lata ruiny kościoła straszyły swym wyglądem mieszkańców Olsztynka i przyjezdnych. Z czasem osmolone gruzy wypełniające wnętrze byłej świątyni porosły pokrzywami i krzewami, dając schronienie bezdomnym psom i kotom. Władze komunistyczne nie kwapiły się z odbudową, tym bardziej że był to kościół ewangelicki.
Mijały lata i w końcu coś z tymi ruinami trzeba było zrobić. Po pewnych próbach zabezpieczenia resztek budowli, jako trwałej ruiny, podjęto wreszcie decyzję o renowacji obiektu. W latach 1974-1977 wykonano wszelkie niezbędne prace, usunięto gruz, odbudowano zniszczone fragmenty murów, wykonano nowe pokrycie dachowe na konstrukcji stalowej.
            Po rekonstrukcji budowla ta pełni funkcje salonu wystawowego i podlega Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku. Organizowane są tutaj wystawy o rożnej tematyce, głównie jednak związanej z przeszłością regionu.

 Opracowanie: Na  podstawie  danych  serwisu  miasta  i  gminy  Olsztynek  www.olsztynek.pl