MORĄG

Gmina Morąg leży na Pojezierzu Iławskim w zachodniej części
województwa Warmińsko-Mazurskiego w powiecie ostródzkim.
Znaczne zróżnicowanie rzeźby
terenu wiąże się z przebiegiem ciągów morenowych,
a maksymalna różnica wysokości osiąga 93 m.
Miasto i gmina Morąg zajmują obszar 31006 ha, w tym:
17441 ha (56% powierzchni) - użytki rolne,
7695 ha (25% powierzchni) - lasy i grunty leśne
1429 ha (5%) - nieużytki
pozostałe 4441 ha (14%) to wody, drogi, tereny mieszkalne.


Dokładnej daty powstania Morąga nie sposób ustalić. Historycy są skłonni do umiejscowenia tego faktu w końcu XIII w. Około 1280 roku, na miejscu staropruskiej osady, Krzyżacy zbudowali drewnianą strażnicę, zastąpioną ok. 1370 r. budowlą murowaną. Rozwijająca się przy strażnicy osada ok. 1327 r. uzyskała prawa miejskie (prawdopodobnie było to dużo wcześniej, jednak nie zachowały się żadne dokumenty).
Problemy stwarza także ustalenie genezy nazwy miasta. Najcześciej spotykana jest hipoteza, że pochodzi ona od pruskiej nazwy jeziora: Mawrin, Maurin lub Morin. Jest to o tyle trudne, gdyż w czasie burzliwej historii miasta nie zachował się jego przywilej lokacyjny.
 
W pierwszej połowie XIV wieku miasto otoczono murami obronnymi
z trzema bramami. W 1440 r. Morąg przystąpił do Związku Pruskiego, a po opanowaniu zamku krzyżackiego w 1454 r. złożył hołd królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi. Po pokoju toruńskim miasto pozostało w granicach lennych Prus Książęcych 1807 r. w czasie nagłego ataku pruskiej konnicy nieomal nie dostał się do niewoli marszałek Napoleona, późniejszy król Szwecji Bernadotte.
W XVII i XVIII wieku w Morągu i okolicy dość dużą rolę odgrywali Polacy, o czym świadczą powtarzające się na kartach dokumentów miejskich polskie nazwiska: Woliński, Obuchowski, Liszewski, Sadowski, Podleśny, Wilanowski itd.
 
Wielu urodzonych tu obywateli przysporzyło miastu wiele chwały:
 
- związana z Morągiem i okolicą rodzina Dohnów.
-burmistrz Marcin Gotschalk podpisał w roku 1446 akces Morąga do Związku Pruskiego.
-mieszczanin Salomon w imieniu mieszkańców Morąga odczytał tekst przysięgi na wierność Kazimierzowi Jagiellończykowi w roku 1454.
-w XVII i XVIII wieku wielką rolę w Morągu odgrywała rodzina Obuchów. Rodzina wydała kilku znakomitych rzemieślników - artystów. Ich dziełem były wspaniałe organy 
w wielu kościołach (także w Morągu). Jeden z Obuchów był głośnym misjonarzem w Indochinach w XVIII wieku. Drugiemu, architektowi powierzono w początkach XIX w. kierownictwo odbudowy kompleksu zabudowań zamku krzyżackiego w Malborku.
-Abraham Calovius (1612-1686) -wybitny teolog, profesor
uniwersytetu w Wittemberdze.
-Jan Gottlieb Willamovius (1736-1777) -poeta, humanista, współczesny Herderowi poeta.
JOHANN GOTTFRIED HERDER (1744-1803)
[chyba najbardziej znany mieszkaniec Morąga] 
- wybitny myśliciel, pisarz, filozof, przedstawiciel społeczno-filozoficznej
i literackiej myśli Oświecenia.
-Karol Rautenberg -otworzył pierwszą w Morągu księgarnię.
-Karol Harich -protoplasta znanej rodziny wydawców i pisarzy,
zalożył w mieście drukarnię w 1832 r.
 
Przez Morąg prowadziła w średniowieczu droga handlowa łącząca Truso (później Elbląg) z portami czarnomorskimi. 
W roku 1725 podkreślano, że: "Miasto jest bardzo żywotne dzięki polskiej drodze krajowej..." Podstawą utrzymania mieszkańców Morąga było w tamtych czasach rolnictwo 
i handel (zbożem, końmi, bydłem, rybami, drewnem i płótnem). Od 1813 r. Morag był siedzibą władz powiatowych.
Władze miejskie - to od 1809 r. Rada Miejska składająca się
z 16-18 radnych i Zarząd Miejski (burmistrz, jego zastępca i sześciu członków magistratu).
Wiek XX przyniósł Morągowi gazownię miejską (1904), nowoczesne urządzenia wodociągowe (1907), kanalizację (1913-1916), energię elektryczną (1923).
 
Najciekawsze zabytki miasta:
- mury obronne, gotyckie z XIV-XV wieku;
- skrzydło północno-wschodnie zamku krzyżackiego, gotyckiego z XIV wieku, odbudowane w 1584 roku, przebudowane w 1815 roku, piwnice pod dawnymi skrzydłami, gotyckie z XIV wieku, mury obronne i fosa z XIV wieku.
- ratusz gotycki z końca XIV wieku, odrestaurowany w 1843 roku, odbudowany po zniszczeniach wojennych w latach 1948-1953.
- kościół parafialny gotycki z 1303-1331 roku, przebudowany w końcu XV-XVI wieku.
- pałac magnackiej rodziny Dohnów z 1562-1571 roku, przebudowany w stylu barokowym przez Hindersina w latach 1717-1719, obecnie siedziba Muzeum Herdera i Muzeum Warmii i Mazur.
- przed ratuszem zdobyte przez Niemców w 1870 roku, armaty francuskie.
W obrębie miasta przy ul. Dąbrowskiego pomnik i jeden z największych w Polsce cmentarzy żołnierzy Armii Radzieckiej oraz trzy inne cmentarze – ewangelicki, polski, i niemiecki, a przy ulicy Żeromskiego cmentarz żydowski.