OLECKO

OLECKO
 
  Miasto i gmina Olecko leży w północnej części Polski, w województwie warmińsko-mazurskim. Wraz z gminami: Kowale Oleckie, Świetajno i Wieliczki tworzy powiat olecki. Gmina położona jest w obrębie Pojezierza Ełckiego. W centrum gminy usytuowane jest miasto Olecko, położone nad jeziorem Oleckie Wielkie. Gęsta sieć dróg podnosi atrakcyjność lokalizacji miasta. Krzyżują się tutaj ważne szlaki komunikacyjne prowadzące między innymi do przejść granicznych z Federacją Rosyjską i Litwą. Odległości z Olecka do wybranych miast wynoszą: Giżycko - 56 km, Ełk - 30 km, Suwałki - 35 km, Gołdap - 37 km, Warszawa - 267 km, Białystok - 135 km, Olsztyn - 161 km. Najbliższe drogowe przejście znajduje się w Gołdapi - Obwód Kaliningradzki oraz w Ogrodnikach i Budzisku na granicy z Litwą. Wszystkie te cechy kwalifikują miasto jako atrakcyjny ośrodek turystyczno-wypoczynkowy oraz miejsce lokalizacji inwestycji o charakterze gospodarczym.
Ludność powiatu: 34 215,
Gmina Olecko: 21 413 (w tym miasto: 16 169)
Gmina Kowale Oleckie: 5 371
Gmina Wieliczki: 3 420
Gmina Świętajno: 4 011
Według stanu na dzień 30.06.2006r (GUS):

Wyjątkowo malownicze. Bardzo blisko stąd do Wigierskiego Parku Narodowego, Suwalskiego Parku Krajobrazowego, Puszczy Augustowskiej i Boreckiej. Niedaleko znajdują się przejścia graniczne z Litwą i Rosją. Okolice Olecka tworzą doskonałe warunki do żeglowania, wędkowania, grzybobrania - są rajem dla myśliwych, amatorów wycieczek rowerowych i pieszych. Olecko jest doskonałą bazą wypadową do zwiedzania całego rejonu. Gmina zajmuje powierzchnię 26 600 ha (w tym samo miasto 1142 ha). 
Gmina Olecko znajduje się w całości w strefie zlodowacenia północnopolskiego. Zasadnicze elementy rzeźby, tworzącej dzisiejszą powierzchnię tego terenu zostały ukształtowane w wyniku działalności ostatniego lądolodu. Utworzył on okazałe i pięknie prezentujące się łańcuchy moren czołowych. Pozostawił po sobie szereg wzgórz kemowych i pagórków morenowych. Odpływające wody roztopowe utworzyły rynny lodowcowe, ciągnące się północy na południe. Niektóre z nich zostały zapełnione wodami i powstały jeziora rynnowe-charakterystyczny element tutejszego krajobrazu.
Okolice Olecko to jeden z najczystszych ekologicznie obszarów naszego kraju. Cisza, bogata szata roślinna, przejrzyste jeziora, powietrze bez zanieczyszczeń sprawiają, iż obszary te należą do „Zielonych Płuc Polski”.


Historia
Obszar ten przed wiekami zamieszkiwały plemiona ludów bałtyckich. Pozostałością po mieszkańcach tej ziemi - Jadźwingach są tylko nazwy geograficzne. W XV - XVI wieku intensywnie rozwijało się osadnictwo krzyżackie. W puszczy Galindzkiej na wąskim cyplu między jeziorem Oleckie Wielkie i rzeką Legą zbudowano drewniany zameczek myśliwski.  W 1560 roku Albrecht Hohenzolern (margrabia pruski, po sekularyzacji zakonu) oraz król Polski Zygmunt August zakładają miasto Margrabowa (od tytułu Albrechta - margrabiego brandenburskiego) i, jako ważny ośrodek wymiany handlowej na pograniczu polsko-litewsko- pruskim, największy spośród wszystkich rynek (ponad 5,5 ha).
Po wytyczeniu dużego rynku (powierzchnia ponad 5,5 ha) wybudowano kościół ewangelicki i ratusz. Okoliczna ludność (w większości z Mazowsza) używa nazwy związanej z zamkiem Oletzko. Rozwój miasta hamowały klęski żywiołowe, takie jak pożary, epidemie i zniszczenia wojenne. Powodowały one straty materialne, znaczne ubytki ludności polskiego pochodzenia oraz niemal całkowite zniszczenie zabytków architektury - świadectw dawnych czasów. Powolny rozwój miasta spowodowany był znacznym oddaleniem od ważniejszych szlaków handlowych oraz zniszczeń wojennych nękających Olecko w XVII i XVIII wieku: wojny szwedzkie (w 1656 roku Polacy odnieśli zwycięstwo nad kwaterującymi tu Szwedami), w latach 1656 - 1657 najazd tatarski, w 1757 roku wkroczenie wojsk rosyjskich.
Ze wszystkich tych dotkliwych ciosów i dziejowych zawieruch mieszkańcy Olecka i okolicy najboleśniej odczuli najazd tatarski w latach 1656-1657, epidemię dżumy, która w latach 1709-1711 pochłonęła na terenie ówczesnego starostwa oleckiego około 11 tysięcy osób, oraz obie wojny światowe. Jako powiat przygraniczny, Olecko i najbliższe okolice miasta były widownią krwawych walk w latach 1914-1915, śladami tamtych wydarzeń są pozostałe na tej ziemi pomniki poległych i liczne cmentarze wojskowe. Bezpośrednie sąsiedztwo ziem rdzennie polskich sprawiło, że powiat olecki przez długie lata miał charakter polski. 
Z Oleckiem związani byli ludzie protestujący przeciwko akcji germanizacyjnej na Mazurach. W roku 1659 urodził się tu Jan Moneta-lektor języka polskiego w gimnazjum akademickim w Gdańsku. W Wojnasach koło Olecka przyszedł na świat w 1790 roku Krystyn Lach Szyrma - pisarz i uczony, profesor filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. W Olecku żył i pracował w latach 1820-1837 pastor A. F. Czygan- założyciel i redaktor pisma "Nowiny o Rozszerzeniu Wiary Chrześcijańskiej". Przewodniczył on w 1836 roku synodowi pastorów mazurskich w Olecku, na którym to podjęto uchwałę przeciwko usuwaniu języka polskiego ze szkół na Mazurach. Tu wreszcie w 1856 roku urodził się Karol Sembrzycki - redaktor pism dla ludności polskiej: "Mazur Wschodnio-Pruski", wydawca kalendarzy i czynny działacz oświatowy. Przez kilka stuleci powiat olecki miał zdecydowaną przewagę ludności polskiej wyznania ewangelickiego. 

Jeszcze w przededniu I wojny światowej językiem ojczystym połowy mieszkańców była mowa polska. Przywiązaniu do własnej mowy i rodzinnej wioski nie towarzyszyło jednak poczucie świadomości narodowej. Plebiscyt w Olecku w 1920 roku zakończył się katastrofalną klęską. Zaledwie dwa głosy padły za Polską! Dla upamiętnienia zwycięstwa odniesionego w plebiscycie Niemcy nadali miastu nową nazwę- Treuburg  , którą w 1933 roku rozciągnęli na cały powiat nazywany dotąd Olecko (Kreis Oletzko). Począwszy od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku Olecko zaczęło odczuwać pozytywnie przeobrażenia związane z konsekwencjami awansu cywilizacyjnego. Uzyskało ono połączenia kolejowe ze światem, otrzymało nowe urządzenia komunalne i usługowe: gazownię, elektrownię, wodociągi i kanalizację, rzeźnię i chłodnię. Rozwinęło się tu budownictwo mieszkaniowe, powstały nowe szkoły i obiekty użyteczności publicznej. W szczególności jednak, wiele zrobiono dla podniesienia uroku naturalnego położenia miasta w malowniczym terenie wśród jezior i lasów wyżynnej części Mazur.
W czasie II wojny światowej miasto uległo znacznemu zniszczeniu (ok. 60%). Całkowitej likwidacji uległ przemysł, jak również sieć kolejek wąskotorowych.
Od 1945 roku miasto znalazło się w granicach Polski. W latach 1946 - 1975 było siedzibą powiatu. W wyniku reformy administracyjnej od stycznia 1999 roku Olecko jest ponownie miastem powiatowym. Z ważniejszych świadectw przeszłości zachował się zabytkowy układ urbanistyczny (rynek z przyległymi ulicami) Olecka.
Olecko posiada zabytkowy układ urbanistyczny - rynek w kształcie kwadratu z prostopadle odchodzącymi ulicami, zaliczany do największych w Europie. Na skarpie nad jeziorem w dawnym budynku starostwa powiatowego mieści się Zespół Szkół Technicznych i Wszechnica Mazurskiej. W pobliżu znajduje się XIX - wieczny kościół w stylu neogotyckim. Ponadto nad brzegiem jeziora znajduje się drewniany, pochodzący z lat 20-tch obecnego wieku dom, tzw. Chata Mazurska wybudowana w stylu mazurskim. W mieście, nad rzeką Legą zabytkowy młyn wodny (obecnie elektryczny) pochodzący z 1895 roku. W wielu miejscach zabytkowe kamienice czynszowe z przełomu XIX i XX wieku. Nad miastem góruje zabytkowa wieża ciśnień.
W parku miejskim pomnik ofiar I wojny światowej - monumentalna kamienna budowla z mieczami na kolumnach. Obok wiadukt - pozostałość po linii wąskotorowej., W pobliżu kompleks sportowy ze stadionem, kortami tenisowymi i okalającym go torem wyścigów konnych. Całość kompleksu nosiła przed wojną nazwę Parku Hindenburga.
Dziś Olecko liczy prawie 17 tysięcy mieszkańców. Dawna granica państwowa, biegnąca kilkanaście kilometrów na wschód od miasta nie odgradza już ziemi oleckiej od stanowiącego jej naturalne przedłużenie Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego.