NIDZICA

NIDZICA
     
Turystyka to szczególna dziedzina życia, uznawana przez wielu za jeden z najważniejszych czynników rozwoju lokalnej gospodarki. Jest doskonałym narzędziem aktywizacji ekonomicznej miast i gmin.
     Stawiając na rozwój turystyki w gminie, musimy inaczej kreować ład przestrzenny, tworzyć warunki do rozwoju bazy służącej, w sposób optymalny, coraz liczniejszym turystom odwiedzającym nasze tereny, a także odważnie promować nowe atrakcje, aby gmina była aktywna turystycznie przez cały rok. Musimy mądrzej kształtować swoje współdziałania z tymi, którzy odpowiadają za ochronę skarbów przyrody i kultury.
     Gmina Nidzica, podążając za przemianami dokonującymi się w Polsce, a obejmującymi także turystykę, utworzyła Punkt Informacji Turystycznej jako jeden z 35 w ramach kontraktu dla Województwa Warmińsko – Mazurskiego. Punkt ten został umieszczony w centrum miasta.
     Do priorytetowych zadań Punktu Informacji Turystycznej w Nidzicy należą: systematyczne gromadzenie informacji o bazie noclegowo-gastronomicznej, atrakcjach przyrodniczych, kulturowych, antropologicznych, produktach turystycznych powiatu nidzickiego, naszego regionu, kraju. Nieliczne są jeszcze pakiety ofertowe, oferowane przez lokalnych operatorów turystyki, jak i propozycje programów do indywidualnego wykorzystania przez konsumentów usług turystycznych. Jednocześnie uczestniczymy w tworzeniu programów pakietowych, jak i programów do indywidualnej realizacji.
     W Punkcie IT można uzyskać kompleksowe informacje dotyczące bogatej oferty noclegowo – gastronomicznej o zróżnicowanym standardzie stanowiącej: hotele, pensjonaty, zajazdy, ośrodki wypoczynkowe, obiekty zajmujące się turystyką wiejską, kwatery prywatne, pokoje gościnne, pola namiotowe, wypożyczalnie sprzętu turystycznego, restauracje, bary, pizzerie, smażalnie ryb, biura turystyczne i inne instytucje zajmujące się turystyką. Baza turystyczna jest nieustannie aktualizowana. Każdy, nawet najbardziej wymagający turysta, znajdzie tu odpowiednie miejsce dla siebie, począwszy od osób preferujących ciszę i spokój, poprzez zorganizowane grupy młodzieży do turystów chcących czynnie spędzić swój urlop. Amatorom turystyki aktywnej proponujemy atrakcyjne szlaki turystyczne: kajakowe (rzeka Omulew i Łyna), piesze oraz rowerowe (szlaki: Samsonowa, Tatarski i Bursztynowy).
     Punkt Informacji Turystycznej obsługują w sezonie 2 osoby, poza sezonem 1 osoba. Od maja do października funkcjonuje od poniedziałku do piątku, w godzinach: od 7.30 do 19.00 w soboty w godz. od 10.00 do 17.30. Od listopada do kwietnia, w poniedziałki od 8.00 do 16.00, wtorki – piątki od 7.30. do 15.30
Dodał: Paweł Usiądek

Zabytki
 
Zamek Krzyżacki – krzyżacy wykorzystując naturalne walory obronne bagnistej doliny Nidy, wybudowali na wzgórzu drewniany zamek strażniczy. Pierwsza o nim wzmianka pochodzi z 1376r. Rozbudowę fortyfikacji w wyniku, której powstał jeden z największych, jednoskrzydłowych zamków o charakterze rezydencjonalno – obronnym, zakończono około 1400 r.
     Stał się on siedzibą zakonnego wójta i miał chronić liczne wsie założone przez Zakon w rejonie Dąbrówna, Olsztynka i Działdowa przed odwetowymi wyprawami Litwinów. Na początku XVI w. zamek został przebudowany a przedzamcze otrzymało w 1517 r. mury obwodowe i basteję na planie koła przystosowaną do broni palnej. W dziejach swej historii fortyfikacja ta, była kilkakrotnie oblegana. W XIX w. zamek został poważnie zdewastowany przez stacjonujące tu wojska. Strażnice od całkowitej dewastacji uratował radca sadowy Nidzicy, Ferdynand Tymoteusz Gregorovius. Dzięki niemu zamek został w 1830r. odbudowany i wykorzystany na siedzibę urzędów, na mieszkania prywatne, a także na więzienie. W 1945r. część pomieszczeń zamkowych uległo spaleniu.
W 1965r. zamek przywrócono do dawnej świetności, zachowując dawny wystrój.

Klasztorek - Pochodzi z końca XIV w. Jest to gotycka budowla o charakterze obronnym. Został usytuowany w południowo – wschodnim narożniku miasta i należał do miejskich fortyfikacji. Pierwotnie wschodnia jego część spełniała rolę baszty narożnej. W wiekach późniejszych wykorzystywany był jako szkoła dla niższego personelu kościelnego, koszary, biblioteka miejska, kino. Przed spaleniem w 1914r. użytkowany był jako spichlerz. Uległ zniszczeniu w 1945r. Po odbudowie w latach 1967 – 1988 adaptowany został na filię Archiwum Państwowego w Olsztynie.

Kościół Św. Wojciecha – Zbudowany został w XIV w. i został włączony do miejskiego systemu obronnego, w zachodniej części miasta. Fragment murów obronnych został zachowany do dnia dzisiejszego i widoczny jest przy wejściu na plebanię parafii katolickiej od strony kościoła. Pierwszą wzmiankę o kościele znajdujemy w dokumencie lokacyjnym miasta z 1381r. Uroczyste poświęcenie przeprowadzono w 1404r. W 1664r. w wyniku pożaru kościół spłonął, który później odbudowano. Kolejny raz przebudowano go w XVIII w. W 1804 r. ponownie spłonął. W 1807r. Francuzi urządzili w nim piekarnię polową. Do czasu odbudowy, przez 12 lat nabożeństwa odbywały się w ratuszowej sali. Na skutek działań wojennych w 1914r. kościół ponownie spłonął. Odbudowano go w latach 1920 – 1924, nadając mu pseudorenesansowy styl, który zachował się do tej pory.

Kościół Ewangelicko – Augsburski Św. Krzyża – Zbudowany został w latach 1858 – 1860 w stylu neogotyckim, wieżę dobudowaną w 1890r. Mury wykonano z kamienia ciosanego z głazów narzutowych i wiązanych cegłą. Drewniany strop jest kasetonowy. Wewnętrzny wystrój stanowi zbiór cennych zabytków sztuki sakralnej z terenu południowych Mazur.
     Są to przede wszystkim malowane na drewnie dawne obrazy ołtarzowe (najstarsze z XVw.) oraz rzeźby w drewnie, pochodzące z dawnych kościołów ewangelickich. Współczesną sztukę sakralną reprezentują trzy obrazy wybitnego artysty malarza – Hieronima Skurpskiego.

Dawny Browar – Powstał w 1868r. i pierwotnie nosił nazwę „Schlossbrauerei Neidenburg” (Browar Zamkowy Nidzica). W 1902 r. został przekształcony w spółkę, pozostając jedynym już funkcjonującym browarem w Nidzicy (były trzy). Był to wówczas najlepszy browar w okolicy, a jego produkcja – wynosiła nawet 25 tyś. hektolitrów rocznie.
    II wojna światowa nie przerwała działalności. Zatrudnionych tu było 44 pracowników. Po zakończeniu działań wojennych w browarze mieściła się rozlewnia oranżady a po remoncie w 1958r. powstała Nidzicka Wytwórnia Win i Miodów Pitnych, słynąca z produkcji doskonałych miodów pitnych – półtoraków, dwójniaków i trójniaków. Dawny „Browar Zamkowy” w 1992r. decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, został wpisany do rejestru zabytków jako ciekawy przykład XIX – wiecznego budownictwa przemysłowego. Obecnie jest on w rękach prywatnych i nosi nazwę: Wytwórnia Win i Miodów Pitnych w Nidzicy.

Ratusz - Wzniesiony w 1842r. w miejscu rozebranego w 1824r. Reprezentuje styl neoklasycystyczny. Obecnie siedziba Urzędu Miejskiego w Nidzicy, Punktu Informacji Turystycznej, tygodnika „Głosu Nidzickiego” a także Nidzickiej Fundacji Rozwoju „Nida”.

Pozostałości po murach obronnych miasta - obecnie siedziba salonu firmowego jednej z sieci komórkowej oraz Baszta, w której obecnym administratorem jest Starostwo Powiatowe w Nidzicy.

Zespół dworsko – pałacowy w Zagrzewie - To dawny majątek ziemski, nawet dobra rycerskie. Być może było to nadanie zakonne za służbę pod jego sztandarami. Wiadomo, że majątek miał wielu właścicieli. Ostatnimi, do roku 1945, byli Franckensteinowie.. Do dziś zachował się w dobrym stanie cały zespół dworsko–parkowy, wraz z zabudowaniami gospodarczymi i domami zatrudnionych we dworze. Zbudowany został w początkach naszego stulecia, a nadano mu kształty stylu neobarokowego. Na szczęście uniknął przebudowy. Dziś jest własnością prywatną. Przydworski park projektowany był przez syna Johanna Larassa Ernsta w tym samym czasie, kiedy zbudowano dwór. Zachowało się wiele różnych gatunków starych drzew. Parkową ozdobą jest sędziwy wielki klon zaskakujący swą niespotykaną formą. 

Kościół p. w Podwyższonego Krzyża Świętego w Kanigowie – Wybudowany w XV w., murowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, szczyt zachodni drewniany z wieżyczką. W XVIII w. gruntownie przebudowany.

Kościół p. w Najświętszego Serca NMP w Łynie - Pierwotnie drewniany istniał już w okresie przedreformacyjnym. W latach 1725 – 1726 został wybudowany nowy kościół na planie prostokąta, salowy, murowany z kamiennych ciosów. Posiada dach trójspadowy. Gruntownie odnowiony w 1771r.

Kościół p.w Św. Andrzeja Boboli w Żelaźnie - Data wniesienia pierwszego kościoła jest nieznana, ale wiadomo, że istniał już w okresie przedreformacyjnym. Kościół ten został w 1656r., w czasie działań wojennych spalony. Nową drewnianą świątynię wzniesiono dopiero w 1721r., przetrwała ona do 1857r., kiedy to ze względu na zły stan techniczny została rozebrana. Nowy kościół, wzniesiony na rzucie prostokąta, salowy, kryty dwuspadowym dachem, zbudowany został w 1880r. z ciosanych kamieni polnych, cegły i zachował się do chwili obecnej.

Łyński Młyn – Zbudowany na początku biegu rzeki Łyny. Pierwsze o nim wzmianki sięgają 1387r. Po spiętrzeniu wody utworzono małe jeziorko o powierzchni 1 ha. Pierwszym właścicielem młyna był w 1387r. brat Zakonu Krzyżackiego komtur Johann von Baffart z Ostródy. Początkowo w młynie mielono zboże, później przystosowano go do przeróbki kaszy. W 1657r. budynki gospodarcze młyna wykorzystywali sukiennicy z Nidzicy jako folusz (do wyrobu sukna), napędzając prasy wodą. W tym samym roku młyn i folusz zostały spalone, a w trzynaście lat później odbudowane przez tych samych sukienników. W 1782r. właścicielem Łyńskiego Młyna stał się Friedrich Augustyn a w 1820 jego syn Artur. Ostatnim właścicielem był Kollwitz. Podczas I wojny światowej młyn zajęty był przez Rosjan. W czasie II wojny światowej wykorzystywany był jako więzienie. Po wojnie młyn funkcjonował jeszcze parę lat.

Szwedzki Wał – Między wsiami Zimna Woda i Wały, natknąć się można na podłużny wał. Nosi on nazwę Szwedzki Wał. Obecnie długość jego wynosi 3,2 km. Jest to wczesnośredniowieczne umocnienie obronne na pograniczu mazowiecko – pruskim, które zachowało się w dobrym stanie do czasów współczesnych. Znaleziony materiał ceramiczny pozwala przypuszczać, że najprawdopodobniej zbudowali go Mazowszanie, na przełomie X/XI w., broniąc się przed najazdami Prusów lub być może także przed najazdami Litwinów idących na Krzyżaków. Łączył on jezioro Czarne z bagnami odwadnianymi do Orzyca i Omulwi. O budowie umocnień w tym miejscu zadecydowała również rzeźba terenu. Umocnienie to zamykało wejście do korytarza komunikacyjnego w miejscu, gdzie szlak idący z Prus, po przekroczeniu przewężenia między Jastrzębimi Górami a jez.Czarne, zakręcał na południe. Ominięcie tego umocnienia ze względu na bagna i jezioro było niemożliwe. Szwedzki Wał jest obiektem wpisanym do rejestru zabytków klasy „0” województwa warmińsko – mazurskiego.
Dodał: Piotr Rakoczy



Rezerwaty i pomniki przyrody
 
„Jezioro Orłowo Małe”
„Jezioro Orłowo Małe” znajduje się 10 km na północ od Nidzicy. Można tam dotrzeć szlakiem turystycznym wiodącym z Orłowa do Brzeźna Łyńskiego. Z Nidzicy rowerem można tu dojechać oznakowanym na żółto „Szlakiem Bursztynowym”. Najstarszy rezerwat faunistyczny na terenie Powiatu Nidzickiego został utworzony w 1958 roku i przez wiele był jedynym w kraju rezerwatem ustanowionym z myślą o ochronie żółwia błotnego (Emys orbicularis), gatunku zanikającego w naszym kraju.
Obejmuje on jezioro Orłowo Małe stanowiące odnogę jeziora Orłowo Duże i jest zanikającym zbiornikiem wodnym o głębokości około 2 m. z mulistym dnem. Brzegi jeziora porasta szeroki pas oczeretów. Rezerwat otacza las iglasty porastający pagórkowaty teren. Błotne i wodne środowisko jeziora stwarza doskonałe warunki do egzystencji żółwia błotnego.

Dla ułatwienia prowadzenia obserwacji wybudowano taras widokowy. Żółwia spotyka się najczęściej na południowo - zachodnim brzegu, niezalesionym i dobrze nasłonecznionym.
 
„Źródła Rzeki Łyny” im. Prof. R. Kobendzy
W niewielkiej odległości od Nidzicy godny polecenia jest rezerwat krajobrazowo - gemorfologiczny „Źródła Rzeki Łyny” im. Prof. R. Kobendzy.
Z tym miejscem powiązane są legendy:
Pierwsza mówi o pięknej dziewczynie, imieniem Lana, która zakochała się w przystojnym młodzieńcu Dobrzynie. Nie dane jej jedna było go poślubić. Zrozpaczona nie mogła powstrzymać potoku łez. Spadały one na miękką ziemię, aż nagle ona sama podzieliła rozpacz dziewczyny – rozlała źródłem rzekę tak piękną, Łynę.
Według drugiej zaś: Łyna była córką króla Tysiąca Jezior. W pewnej wsi żył Jaśko, sierota, który pięknie śpiewał. Łyna i Jaśko zakochali się i wkrótce zostali szczęśliwym małżeństwem. Pewnego dnia drzewo przywaliło Jaśka. Łyna postanowiła uratować męża kradnąc z ogrodu ojca życiodajny kwiat. Dziewczyna uratowała życie Jaśka, ale za swój czyn została ukarana. Ten, kto raz opuścił świat wody, nie miał prawa tam wrócić, a Łyna złamała tę zasadę. Król zamienił córkę w rzekę. Jaśko, który kochał Łynę nad życie, poprosił żeby i jego ukarać. Jaśko został zamieniony w wielką wierzbę płaczącą moczącą gałązki w nurcie rzeki.
Tak naprawdę Łyna zawdzięcza swój bieg działaniu ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Ta piękna rzeka, tak ściśle powiązana z Warmia, „bierze swój początek wśród pagórków w ładnej okolicy na wysokości 209 m” – pisał Orłowicz.
Rezerwat jest rozległą doliną zajmującą 120,54 ha z licznymi bocznymi wąwozami i dolinkami o stromych zboczach. Najwyżej usytuowany punkt w rezerwacie znajduje się na wysokości 190,7 m n.p.m., dno wąwozu w najwyższym punkcie źródeł rzeki Łyny leży na wysokości około 150 m n.p.m. Powierzchnia rezerwatu porośnięta lasem liściastym typu grądu w wieku 120-140 lat. Stałymi mieszkańcami rezerwatu są sarny, przechodnimi jeleń i łoś.

„Koniuszanka I”
Rezerwat przyrody pod nazwą „Koniuszanka I” położony jest 15 km na północny wschód od Nidzicy, w okolicach miejscowości: Napiwoda, Moczysko i Koniuszyn. Według podziału fizyczno-geograficznego Polski opisywany rezerwat położony jest w najbardziej na południe wysuniętej części Pojezierza Olsztyńskiego. Rzeźba tego terenu została ukształtowana w wyniku akumulacyjnej i erozyjnej działalności lądolodu zlodowacenia Wisły, w jego maksymalnym zasięgu, przebiegającym na północ od Nidzicy. Obszar ten objęto ochroną w celu zachowania terenu, na którym występują zjawiska sufozji na sandrze. Roślinność rezerwatu to bór mieszany świeży, pochodzący z nasadzeń sztucznych. Na terenach bagna występuje szuwar wieloturzycowy oraz szuwar trzcinowy. Teren Koniuszanka I w głównej mierze jest powierzchnią nieleśną (67% bagna) w związku z tym okresowo bytują dziki, jelenie, łosie i sarny. Wśród ptaków te, które przystosowane są do gniazdowania w środowisku bagiennym.

„Koniusznka II”
Na terenie Nadleśnictwa Nidzica znajduje się również rezerwat leśny „Koniusznka II”, którego nazwa pochodzi od rzeki Koniuszanka przepływającej przez środek rezerwatu. Rezerwat, jako jeden z nielicznych w Polsce, ma na celu zachowanie niezwykle malowniczego, przełomowego odcinka Koniuszanki i liczy on 64,55 ha powierzchni.
Utworzony został dla ochrony lasów położonych na styku strefy pojeziernej z Sandrem Kurpiowskim. Rezerwat obejmuje obszar leśny leżący przy ujściu rzeki Koniuszanka, wpływającej do jeziora Omulew. Głównym składnikiem rezerwatu jest ekosystem leśny. W jego obrębie dominuje wielopostaciowy las mieszany typu grądu o powierzchni 44 ha. Pozostały areał zajmuje bór mieszany świeży. Grąd porasta zbiorowisko dębów szypułkowych w wieku 200-220 lat z domieszką grabu zwyczajnego, brzozy brodawkowatej, świerku pospolitego i sosny zwyczajnej. Spotkać tu można kruka, orzechówkę, dzięcioła czarnego, brodźca samotnego. Przez kilka lat gniazdował tu również bocian czarny. Rezerwatowy odcinek rzeki Koniuszanka oraz jej brzegi penetrowane są przez bobry.

„Kamień Tatarski”
„Kamień Tatarski” to największy na Mazurach głaz narzutowy pozostawiony przez ustępujący lodowiec. Jest to przeobrażony, różowy granitognejs, który uległ sprasowaniu. Jego obecne wymiary to: obwód 19 m, długość 6,5 m, szerokość 4m, wysokość 1,8 m. Niestety, nie wiadomo ile jeszcze tego głazu tkwi w ziemi, ponieważ nie przeprowadzono żadnych badań w tym zakresie. Pierwotne jego wymiary nie są znane. Zmieniały się one z biegiem lat na skutek rozbijania głazu, w celu wyrobu kamieni młyńskich i budowlanych. Nazwa „Kamień Tatarski” wywodzi się od legendy, która głosi, że podczas oblężenia miasta przez Tatarów, jeden mieszczan o nazwisku Nowak, dostrzegł z murów nidzickiego zamku ucztującego przy głazie tatarskiego wodza. Ustawił armatę, wystrzelił i zabił Chana. Przestraszeni i pozbawieni dowódzcy najeźdźcy odstąpili od oblężenia.
Dodał: Piotr Rakoczy